Του KΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΝΤΖΟΥΦΑ
Δικηγόρου παρ’ Αρείω Πάγω – LLM Αστικού Δικαίου, Msc in Banking and Finance
Law, Διδάσκων Corporate Finance and Law στο e-learning του Τμήματος Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς
Ε-mail:kntzoufas@gmail.com, τηλ. 210-3800426-429.
Με το ν. 5055/2023 ενσωματώθηκε «Η Οδηγία 2019/2121 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Νοεμβρίου 2019 για την τροποποίηση της Οδηγίας (ΕΕ) 2017/1132 όσον αφορά τις διασυνοριακές μετατροπές, συγχωνεύσεις και διασπάσεις κεφαλαιουχικών εταιρειών για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις, διασπάσεις και μετατροπές εταιριών», τροποποιώντας και προσθέτοντας άρθρα στον Κωδικοποιημένο Νόμο 4601/2019 για το δίκαιο των εταιρικών μετασχηματισμών. Μεταξύ των αρκετά σχοινοτενών διατάξεων του νόμου ξεχωρίζουν για πρώτη φορά τα άρθρα που προβλέπουν για πρώτη φορά την δυνατότητα διασυνοριακής μετατροπής εταιριών. Διασυνοριακή μετατροπή είναι η πράξη με την οποία μια εταιρεία, χωρίς να λυθεί ή να τεθεί υπό εκκαθάριση, μετατρέπει τη νομική μορφή υπό την οποία είναι καταχωρισμένη σε ένα κράτος μέλος αφετηρίας, δηλαδή στο κράτος ίδρυσής της, σε μια νομική μορφή του κράτους μέλους προορισμού, δηλαδή στο έτερο κράτος στο οποίο θα μετατραπεί με παράλληλη μεταφοράς της καταστατικής της έδρας στο κράτος προορισμού χωρίς να απολύει τη νομική της προσωπικότητα.
Στην πράξη μέσω της διασυνοριακής μετατροπής μεταφέρεται η (καταστατική) έδρα μιας εταιρίας (ημεδαπής για παράδειγμα) σε ένα άλλο κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ταυτόχρονη μετατροπή της σε αναγνωρισμένη νομική μορφή εταιρίας του κράτους υποδοχής-προορισμού. Φαίνεται λοιπόν να ικανοποιείται το περιπόθητο αίτημα πολλών δεκαετιών για ευκολότερη κινητικότητα εταιριών μέσω της μεταφοράς έδρας στην αλλοδαπή, το οποίο δεν υιοθετήθηκε ποτέ μέχρι πρόσφατα, καθώς δεν είχε ψηφιστεί ποτέ το περίφημο Σχέδιο της 14ης εταιρικής οδηγίας για την μεταφορά έδρας. Μάλιστα μέχρι τον πρόσφατο νόμο 5055/2023 η μεταφορά έδρας λάμβανε σάρκα και οστά μόνο με έμμεσο τρόπο και συγκεκριμένα μόνο μέσω των διασυνοριακών συγχωνεύσεων που όμως προϋποθέτουν την ύπαρξη ήδη δύο τουλάχιστον εταιριών σε διαφορετικά κράτη-μέλη ή μέσω της μεταφοράς της έδρας της Ευρωπαϊκής Εταιρείας, μιας σχεδόν παντελώς άγνωστης εταιρικής μορφής στον ελληνικό χώρο. Η διασυνοριακή μετατροπή ιδίως για εταιρίες χωρίς ιδιαίτερα οικονομικά προβλήματα μπορεί να αποτελέσει σημαντικό κομμάτι εταιρικού, εμπορικού, χρηματοδοτικού και φυσικά φορολογικού ανασχεδιασμού. Αμέσως παρακάτω θα δούμε σε πολύ αδρές γραμμές τα κύρια στάδια μιας διασυνοριακής μετατροπής.
Η διασυνοριακή μετατροπή μπορεί να λάβει την μορφή αναφορικά με τη χώρα μας της μετατροπής μιας ελληνικής εταιρίας σε αλλοδαπή, π.χ. ρουμανική με παράλληλη μεταφορά της καταστατικής της έδρας στην Ρουμανία (outbound conversion) ή και την αντίστροφη, έστω και πιο σπάνια στη συναλλακτική πρακτική, π.χ. τη μετατροπή μιας αλλοδαπής εταιρίας σε ελληνική με μεταφορά της καταστατικής έδρας της πρώτης στην Ελλάδα (inbound conversion). Στο άρθρο μας θα ψηλαφήσουμε κάποιες βασικές πτυχές της πρώτης περίπτωσης, δηλαδή της μετατροπής της ελληνικής εταιρίας σε αλλοδαπή. Σε κάθε περίπτωση πέρα από το ελληνικό δίκαιο απαιτείται και εφαρμογή του αλλοδαπού δικαίου του κράτους υποδοχής όσον αφορά την ιδρυτική-μετατρεπτική πράξη σε αλλοδαπή εταιρία πράγμα που προϋποθέτει καλή γνώση και εφαρμογή του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου.
Η δυνατότητα διασυνοριακής μετατροπής αφορά από την πλευρά του ημεδαπού δικαίου μόνο κεφαλαιουχικές εταιρίες, δηλαδή ανώνυμες εταιρείες (Α.Ε.), εταιρίες περιορισμένης ευθύνης (Ε.Π.Ε) και Ιδιωτικές Κεφαλαιουχικές Εταιρίες (Ι.Κ.Ε.) καταλείποντας εκτός του πεδίου εφαρμογής του τις προσωπικές εταιρίες. Η διαδικασία της διασυνοριακής μετατροπής προϋποθέτει βέβαια μια σειρά διαδικαστικών και εταιρικών πράξεων και έλεγχο νομιμότητας από την αρμόδια Εποπτική Αρχή, η οποία στην εδώ εξεταζόμενη περίπτωση θα είναι η Διεύθυνση Εταιρειών της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου του Υπουργείου Ανάπτυξης (βλ. άρθρο 139 ιγ του ν. 4601/2019).
Στις βασικές νομικές πτυχές της διαδικασίες συγκαταλέγεται η ανάγκη σύνταξης και δημοσίευσης σχεδίου διασυνοριακής μετατροπής, όπου θα προβλέπονται μια σειρά κρίσιμων στοιχείων για την μετατροπή και μεταξύ άλλων το καταστατικό και η νομική μορφή στην οποία θα μετατραπεί η ημεδαπή εταιρία, αλλά και η υποχρέωση για αναφορά για τις πιθανές επιπτώσεις της διασυνοριακής μετατροπής στην απασχόληση των εργαζομένων της μετατρεπόμενης εταιρείας. Στα πλαίσια αυτά το σχέδιο για τη διασυνοριακή μετατροπή αλλά και ξεχωριστή ανακοίνωση για ενημέρωση των εργαζομένων δημοσιεύονται υποχρεωτικά τουλάχιστον ένα (1) μήνα πριν τη συνέλευση των εταίρων/μετόχων που θα εγκρίνει τη διασυνοριακή μετατροπή. Πρέπει επίσης να υπάρξει η κλασσική ενημέρωση και διαβουλεύσεις με τους εργαζομένους πριν την σύνταξη του σχεδίου της διασυνοριακής μετατροπής, ενώ προβλέπεται και η σύσταση ειδικής διαπραγματευτικής ομάδας εφόσον κατ’ εξαίρεσην προβλέπεται συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση της νέας εταιρίας (π.χ. στη σπάνια περίπτωση που μια ελληνική εταιρία αποφάσιζε να μετατραπεί σε γερμανική εταιρεία όπου προβλέπεται ενεργή συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση σύμφωνα με το πολύ ευνοϊκό για τους εργαζομένους γερμανικό συλλογικό εργατικό δίκαιο).
Επιπρόσθετα στο Ν. 5055/2023 προβλέπεται, όπως είναι επόμενο και συναντάμε στους εν γένει εταιρικούς μετασχηματισμούς, έκθεση του Δ.Σ. ή των διαχειριστών της υπό μετατροπή εταιρίας για τη νομική-οικονομική ανάγκη και τις επιπτώσεις της διασυνοριακής μετατροπής, καθώς και σχετική έκθεση ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων για το χρηματικό αντάλλαγμα πριν από την ανακοίνωση της πρότασης διασυνοριακής μετατροπής ή την αξία της ημεδαπής εταιρείας. Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο η προαναφερθείσα έκθεση του Δ.Σ./Διαχειριστών όσο και η έκθεση εμπειρογνωμόνων μπορεί να παραλειφθεί, εξοικονομώντας χρόνο και κόστος, εφόσον συμφωνεί το 100% των μετόχων/εταίρων της μετατρεπόμενης εταιρίας.
Η συνέλευση των εταίρων (στις Ε.Π.Ε. και Ι.Κ.Ε ) και μετόχων (στις Α.Ε.) θα εγκρίνει με αυξημένη πλειοψηφία το σχέδιο συγχώνευσης, επικυρώνοντας στην πράξη το σχετικό σχέδιο συγχώνευσης.
Η διαδικασία προβλέπει και την παρέλευση ενός διαστήματος τριών (3) μηνών για τυχόν εκδήλωση ενστάσεων/αντιρρήσεων πιστωτών της επιχείρησης από την δημοσίευση του σχεδίου συγχώνευσης κατά το πρότυπο που συναντούμε στις περιπτώσεις διασυνοριακής συγχώνευσης. Σημαντικότερος είναι ο έλεγχος όμως και από την αρμόδια εποπτική Ελληνική Αρχή, η οποία πέρα από τον έλεγχο νομιμότητας εξετάζει την ικανοποίηση ή εξασφάλιση των χρηματικών ή μη χρηματικών υποχρεώσεων που οφείλονται σε δημόσιους φορείς και ιδίως το ελληνικό Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης εξετάζοντας και περιπτώσεις κατάχρησης, ιδίως όταν όλα τα στοιχεία πραγματικής διοίκησης εξακολουθούν να παραμένουν στην Ελλάδα και μετά την μετατροπή. Η κάπως ευρεία διατύπωση του ελληνικού νόμου αλλά και της ίδιας της οδηγίας θέτει εν δυνάμει βέβαια προβλήματα συμβατότητας με τη νομολογία του ΔΕΕ όπως διαμορφώθηκε στις υποθέσεις Cartesio (C-210/06) και Polbud (C-106/16) που επέτρεψαν την διασυνοριακή μετατροπή εταιριών και πριν καν ακόμα την ψήφιση της κοινοτικής οδηγίας! Με την ολοκλήρωση του ελέγχου η αρμόδια Ελληνική Εποπτική Αρχή χορηγεί το λεγόμενο ’’Πιστοποιητικό πριν την διασυνοριακή μετατροπή’’.
Το τελικό σκέλος αφορά τον έλεγχο νομιμότητας που διενεργείται από την αλλοδαπή Αρχή του κράτους -προορισμού-εγκατάστασης που είναι όμως περιορισμένος και αφορά κυρίως αν τηρούνται οι κανόνες ίδρυσης της εταιρίας σύμφωνα με το αλλοδαπό δίκαιο και αν τηρήθηκαν οι κανόνες συμμετοχής των εργαζομένων στην εταιρία, οπότε σε καταφατική περίπτωση ολοκληρώνεται η διασυνοριακή μετατροπή. Εν προκειμένω στο υποθετικό παράδειγμά μας μια Ελληνική Α.Ε. θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια Ρουμανική ‘’societate pe acțiuni’’ μεταφέροντας την καταστατική έδρα της π.χ. στο Βουκουρέστι αξιοποιώντας μεταξύ άλλων τις παρασάγγας ευνοϊκότερες φορολογικές διατάξεις.
Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι δεν πρόκειται ακόμα για μια fast-track διαδικασία, ωστόσο στην περίπτωση εταιριών με υγιή οικονομικά στοιχεία και ιδίως όταν υπάρχει η απαραίτητη πλειοψηφία ή και ομοφωνία των μετόχων, η διαδικασία μπορεί να επιταχυνθεί πολύ σημαντικά χωρίς ουσιαστικά προσκόμματα. Με την ολοκλήρωση της διασυνοριακής μετατροπής επιτυγχάνεται η μεταφορά της καταστατικής έδρας της εταιρίας στην αλλοδαπή εντός του χώρου της Ε.Ε., επιτυγχάνοντας μια σχετικά γρήγορη μεταφορά δραστηριοτήτων και κυρίως αλλαγή φορολογικού, νομικού, εργασιακού και χρηματοδοτικού ακόμα και δικαστικού (δωσιδικία) περιβάλλοντος για εταιρίες που αποφασίσουν αυτόν τον ανασχεδιασμό διατηρώντας παράλληλα εν δυνάμει κάποιες εγκαταστάσεις και στην ημεδαπή. Με τη νέα νομοθεσία δίδεται επομένως μια επιπρόσθετη πρωτόγνωρη δυνατότητα εταιρικού ανασχεδιασμού που μέχρι πριν λίγα χρόνια φάνταζε ουτοπική ή αδύνατη, και μολονότι εκ πρώτης όψεως αφορά στην πράξη κυρίως μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις κατά την έννοια του Ν.4308/2014, δεν αποκλείεται σταδιακά να αναδειχτεί η πρακτική εφαρμογή της ακόμα και σε εταιρίες με την έννοια της μικρής οντότητας του παραπάνω νόμου. Είναι συνεπώς κάτι που αξίζει να εξεταστεί ως υλοποίηση της δυνατότητας μεταφοράς της έδρας μιας επιχείρησης στο εξωτερικό ή και αντίστροφα άμεσης επιστροφής στον ελλαδικό χώρο μιας αλλοδαπής επιχείρησης, πράγμα που αποτελούσε «αστικό θρύλο» για πολλά χρόνια.
Πηγή:Taxheaven.gr
